Siła wyższa, znana również jako „vis maior” lub „force majeure”, to nieprzewidywalne i niezależne od woli stron zdarzenie, które uniemożliwia wykonanie umowy. W przypadku wystąpienia siły wyższej, strony nie ponoszą odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań wynikających z umowy. W tym artykule omówimy, jak siła wyższa wpływa na wykonanie umowy i jakie są prawa i obowiązki stron w takiej sytuacji.
Definicja siły wyższej
Siła wyższa to zdarzenie, które spełnia trzy główne kryteria:
- Nieprzewidywalność: zdarzenie musi być nieprzewidywalne dla stron umowy w chwili zawarcia umowy.
- Nieuniknione: zdarzenie nie może być uniknięte przez żadne z działających stron.
- Zewnętrzność: zdarzenie musi być niezależne od woli stron umowy.
Przykłady sił wyższych to klęski żywiołowe (np. powódź, trzęsienie ziemi), konflikty zbrojne, strajki, zamachy terrorystyczne czy wyjątkowe sytuacje, takie jak pandemia.
Klauzula siły wyższej w umowie
Warto zawrzeć klauzulę siły wyższej w umowie, aby uniknąć ewentualnych sporów i nieporozumień między stronami. Klauzula taka powinna precyzyjnie określać, jakie zdarzenia uważane są za siłę wyższą oraz jakie są konsekwencje dla wykonania umowy.
Klauzula siły wyższej może obejmować:
- Definicję siły wyższej, wskazującą konkretne zdarzenia, które strony uważają za siłę wyższą.
- Procedurę powiadamiania drugiej strony o wystąpieniu siły wyższej.
- Określenie długości czasu, po którym strony mogą rozwiązać umowę, jeśli siła wyższa utrzymuje się przez określony okres czasu.
- Zasady dotyczące zwrotu niewykorzystanych środków lub rekompensaty w przypadku niewykonania umowy z powodu siły wyższej.
Prawa i obowiązki stron w przypadku siły wyższej
W przypadku wystąpienia siły wyższej, strony mają następujące prawa i obowiązki:
- Powiadomienie drugiej strony: strona, która nie może wykonać umowy z powodu siły wyższej, powinna jak najszybciej poinformować drugą stronę o zaistniałej sytuacji, wskazując przyczynę, zakres niewykonania zobowiązań oraz przewidywany czas trwania siły wyższej.
- Dokładanie starań w celu minimalizacji szkód: strony powinny podejmować wszelkie uzasadnione działania w celu ograniczenia skutków siły wyższej oraz dążyć do jak najszybszego wykonania zobowiązań, gdy tylko zdarzenie ustaną.
- Ochrona praw drugiej strony: strona, która nie może wykonać umowy z powodu siły wyższej, nie może wykorzystywać tej sytuacji do uzyskania nieuzasadnionych korzyści kosztem drugiej strony. W przypadku wystąpienia siły wyższej, strony powinny dążyć do wspólnego rozwiązania problemu i wzajemnie się wspierać.
- Zwolnienie z odpowiedzialności: w przypadku wystąpienia siły wyższej, strony są zwolnione z odpowiedzialności za niewykonanie lub opóźnienie w wykonaniu zobowiązań wynikających z umowy. Nie oznacza to jednak, że strona może zignorować swoje zobowiązania – w miarę możliwości powinna dążyć do ich realizacji.
- Możliwość rozwiązania umowy: jeśli siła wyższa utrzymuje się przez dłuższy okres czasu, strony mają prawo rozwiązać umowę bez konieczności wypłacania odszkodowania. Warunki rozwiązania umowy oraz ewentualne obowiązki względem siebie powinny być określone w klauzuli siły wyższej.